Elke dag staan leerkrachten voor de uitdaging het beste in alle kinderen naar boven te halen. Hoe realiseren zij dat? Hoe komen ze in een groep van pakweg dertig leerlingen tegemoet aan de verschillende behoeftes, talenten en leervoorkeuren?

Dit praktische basisboek maakt duidelijk dat differentiëren, hoe ingewikkeld soms ook, écht mogelijk is. Stap voor stap laten de auteurs zien hoe leerkrachten de groep en hun onderwijs zo organiseren dat alle leerlingen tot hun recht komen. Uitgebreid wordt ingegaan op het differentiëren in de instructie. Aan de orde komt ook het differentiëren in doelen, tijd en leerstof. Speciale aandacht is er voor de groepen 1 en 2 en combinatieklassen.

Het boek is bedoeld voor leerkrachten in het basisonderwijs en pabo-studenten. Ook voor ib’ers en schoolleiders is de uitgave relevant, want ook schoolbreed differentiatiebeleid wordt beschreven.

Dit boek is een actueel vervolg op de veelgebruikte uitgave ‘Effectieve instructie. Leren lesgeven met het activerende directe instructiemodel’ (CPS, 2002).

Bestellen? Klik hier

Van hoogbegaafde leerlingen wordt verwacht dat zij vanwege hun hoge intelligentie in staat zijn tot het leveren van excellente prestaties. Uit onderzoek blijkt echter dat meerdere cognitieve capaciteiten, waaronder executieve functies van invloed zijn op het leerproces. Daarnaast zijn ook persoonskenmerken zoals het inzetten van studievaardigheden nodig om tot excellente prestaties te komen. Kennis over de relatie tussen deze cognitieve capaciteiten en persoonskenmerken ontbreekt in de literatuur, maar is wel nodig om de leerbehoeften van hoogbegaafde leerlingen vast te stellen.

In dit onderzoek, bestaande uit twee fasen, is gekeken naar het bestaan van verbanden tussen intelligentie, werkgeheugen, en studievaardigheden, en hoe hoogbegaafde leerlingen daarin verschillen van normaalbegaafde leerlingen. Er werd gezocht naar een antwoord op de onderzoeksvraag ‘Gebruiken hoogbegaafde leerlingen door hun grotere werkgeheugencapaciteit meer en andere studievaardigheden dan normaal begaafde leerlingen?’.

Analyses gericht op de relatie tussen intelligentie, werkgeheugencapaciteit en studievaardigheden wijzen uit dat hoogbegaafde leerlingen door hun grotere werkgeheugencapaciteit meer en andere studievaardigheden benutten dan normaalbegaafde leerlingen. De mate van self-efficacy (onderdeel van de studievaardigheden) blijkt een sleutelrol te vervullen in het wel of niet inzetten van studievaardigheden. Presenteert de self-efficacy waarde zich als uiterste, dan belemmert dit de inzet van studievaardigheden.

Scholen streven ernaar het beste uit hun leerlingen te halen. “Je talenten ontwikkelen”, “jezelf maximaal ontplooien”: veel schoolmotto’s bevatten variaties op dit thema. Ze geven aan dat scholen het belangrijk vinden dat leerlingen hun mogelijkheden optimaal kunnen ontwikkelen.

Dat lukt vaak wel, maar niet altijd. De laatste tijd is er veel aandacht voor onderpresteerders: zo’n 33 procent van de leerlingen. Op een gemiddelde school voor voortgezet onderwijs betekent dit dat 330 van de 1.000 leerlingen onderpresteert. Deze leerlingen hebben veel in hun mars, maar het komt er op de een of andere manier niet uit. De politiek vindt het belangrijk dat hun prestaties verbeteren.

Hoe kunnen leraren en managers in het voortgezet onderwijs onderpresteren signaleren, voorkomen en verminderen? Deze publicatie laat zien dat onderpresteerders met behulp van een screening herkend kunnen worden. Belangrijker is echter, dat leraren hun leerlingen meer uitdagen en lessen geven met een intensief en activerend karakter. Daar profiteren álle leerlingen van. Verder is het essentieel dat het management leraren de kans geeft om routine op te bouwen in de nieuwe werkwijze en deze borgt in de organisatie.

Deze publicatie richt zich op schooldirecties, leraren en beleidmakers in het voortgezet onderwijs.

(Hoog)begaafde leerlingen hebben veel in hun mars. Toch komt dat er niet altijd uit. Dit boek laat zien hoe talentvolle leerlingen in het basisonderwijs wél tot excellente prestaties komen. De leerkracht blijkt de sleutel. Als hij zijn instructie en onderwijsaanbod óók afstemt op deze leerlingen, leidt dat tot hogere leeropbrengsten. De auteurs beschrijven heel concreet hoe leerkrachten met kleine aanpassingen in hun les (hoog)begaafde leerlingen de uitdaging kunnen bieden die zij nodig hebben.

Bestellen? Klik hier

Het onderwerp excellentie staat hoog op de agenda. Ouders en kinderen vragen extra aandacht voor (hoog)begaafdheid, scholen signaleren dat hun beter presterende leerlingen in de midden- en onderbouw stagneren in hun ontwikkeling en de politiek streeft naar een ambitieuze leercultuur waarin cognitieve talenten beter benut worden.

Hoe zorgen schoolbestuurders ervoor dat (hoog)begaafde (en goed presterende) leerlingen een passend onderwijsaanbod krijgen? Deze publicatie laat zien dat getalenteerde leerlingen niet altijd vanzelf verder komen in hun ontwikkeling. Om hun potentie tot bloei te laten komen, is een stimulerende leeromgeving nodig. De auteurs beschrijven welke stappen schoolbesturen hebben gezet om hun onderwijs beter te laten aansluiten bij de mogelijkheden en interesses van (hoog)begaafde leerlingen. Zij gaan in op verschillende arrangementen die scholen hiervoor in de praktijk hebben ontwikkeld. Ook zetten ze een aantal aanbevelingen op een rij voor schoolbesturen die willen bevorderen dat hun leerlingen excelleren.

Excellentie in ontwikkeling richt zich op bestuurders en schoolleiders in het basisonderwijs.

In deze publicatie staan de resultaten van het literatuur- en praktijkonderzoek naar excellente rekenaars in het vmbo. In de literatuur is gezocht naar de kenmerken van de 20 procent best scorende rekenaars in het vmbo zodat docenten deze leerlingen kunnen herkennen en een juist aanbod kunnen geven. Er staat ook beschreven welke docentvaardigheden hiervoor noodzakelijk zijn. Uit de interviews met docenten en schoolleiding van verschillende vmbo-scholen komt naar voren dat de docenten geen passend aanbod hebben voor de goede tot zeer goede rekenaars in de tweede klas van het vmbo-tl. In het praktijkonderzoek is bij vier pilotscholen uitgeprobeerd wat het effect op de leeropbrengsten en motivatie is van de deelnemende leerlingen wanneer zij opdrachten ­maken die specifiek voor hen zijn ontwikkeld. Twee andere scholen functioneerden als controle scholen. De resultaten laten zien dat de leeropbrengsten van de leerlingen op de interventiescholen sterker toenemen dan die van de leerlingen op de controle scholen. Ze hebben ook meer plezier in de rekenles. In de publicatie is ook een lijst opgenomen met bruikbare materialen voor deze doelgroep.

Kenmerken van onderpresteerders

De auteurs verdiepten zich in de vraag hoe leraren onderpresterende leerlingen kunnen herkennen én hoe zij deze leerlingen kunnen begeleiden. Het blijkt dat veel leraren weliswaar vermoeden dat onderpresteren (tamelijk vaak) voorkomt, maar dat zij tegelijkertijd niet goed kunnen aangeven welke leerlingen onderpresteren. Daarom worden in deze publicatie een aantal kenmerken van onderpresteerders op een rij gezet. Tevens geven de auteurs aan hoe leraren hun instructie en onderwijsaanbod zó kunnen aanpassen aan het ontwikkelingsperspectief en de onderwijsbehoeften van deze leerlingen dat hun prestaties verbeteren. Essentieel hierbij is dat leraren hun handelingsrepertoire op orde hebben en dat zij in staat zijn opbrengstgericht te werken. Effectief onderwijs blijkt de sleutel tot betere prestaties.

Deze publicatie is tot stand gekomen met subsidie van het ministerie van OCW en gratis te downloaden.

Het onderzoek is enerzijds een inventarisatie van ervaringen en studies naar het effect van plusklassen en brengt daarmee in kaart welke witte vlekken er zijn die wellicht aanleiding vormen voor vervolgonderzoek. Anderzijds beschrijft het een kleinschalig aanvullend onderzoek waarin antwoord werd gezocht op één van die witte vlekken: de opbrengsten van plusklassen voor scholen.